Ч.Байгалмаа. БоСС.

Зорилго: “Ажил ба сургуулийн зүйл” бүтээлийн доторхи зарим сургаал үгсийн агуулгыг судалсан үр дүнгээ танилцуулахад оршино.

Шинэлэг тал: Зохиолыг тоон болон чанарын талаас нь судалж, бүтээлчээр хэрэгжүүлэх  үүднээс ойлгомжтой  байлгахад гол анхаарлаа хандуулсан.

Шүүмжлэлтэй-Яагаад? судлах хэрэгтэй вэ? Ямар санаа нь өнөөгийн нийгэмд хэрэгцээтэй вэ? гэдгийг тайлбарласан.

Бүтээлчээр-Хүнийг хөгжүүлж төлөвшүүлэхэд Яаж? хэрэгжүүлэх арга замыг тодруулсан.

“Ажил ба сургуулийн зүйл” бүтээлийг тоон талаас нь судалж үзвэл 9 зүйл сургаал байна. Үүнд:

·         Бусдыг хүндлэн эвтэй амьдрах

·         Залхуурахгүй хөдөлмөрлөх

·         Татвар төлөх

·         Баян ядуу хүний эрхэмлэх зүйл

·         Худалдаа арилжаа хийх

·         Хулгайг цээрлэх

·         Аян жин тээх нүүдэл хийх

·         Мал маллах

·         Зөв сэтгэлтэй байх

Зүйл бүрийг задлан задлан шинжилбэл 1 зүйлд 1-6 өөр санаа агуулагдаж байна.

1 дэх зүйлд: Эцэг эхээ ачлан, бусадтай эвтэй найртай амьдрах, тамхи татахгүй байх

2 дахь зүйлд: Залхуурахгүй хөдөлмөрлөх

3 дахь зүйлд: Алба татвар өргөх, ухаан барагдсан хүнийг тэнхрүүлэх

4 дэх зүйлд: Ядуу ба баян хүн юуг эрхэмлэх

5 дахь зүйлд: Чаддаг зүйлээ уйгагүй хийх, цаг ашиглах, худалдаа арилжаа хийх.

6 дах зүйлд: Хулгайг цээрлүүлэх

7 дахь зүйлд: Аян жин тээх

8 дахь зүйлд: Мал маллах, цаг улирлыг шинжих

9 дэх зүйлд: Нүүдэл хийх, ном унших, ёс журам хичээх, хүн таних, сэтгэл эвдрэхгүй байх гэх мэтээр нарийвчлан задлан үзвэл нийт 28 санаа бүхий сургаал агуулагдаж байна. Эдгээр нь:

·         Эцэг эхийн ачлал хариулах

·         Хүүхдээ зөв хүмүүжүүлэх

·         Ахас ихэсийг хүндлэх

·         Эвтэй амьдрах

·         Тамхи татахгүй байх

·         Залхуурахгүй хөдөлмөрлөх

·         Татвар алба өргөх

·         Ухаан зааж тэнхрүүлэх

·         Ядуу хүн олз олох

·         Баян хүн бусдыг тэтгэх

·         Чаддаг зүйлээ уйгагүй хийх

·         Цагийг зөв ашиглах

·         Худалдаа арилжаа хийх

·         Хулгайг цээрлүүлэх

·         Аян жин тээх

·         Мал маллах

·         Цаг улирлыг шинжих

·         Нүүдэл хийх

·         Нохойг зөв тэжээх

·         Ном унших

·         Ёс журмыг дагах

·         Сургаалыг хэрэгжүүлэх

·         Хань ижилдээ хандах

·         Сайн мууг үзэж амьдрах

·         Хүнийг таних

·         Сэтгэл эвдрэхгүй байх

·         Үйлдсэн үйлийн үрийг эдлэх

·         Мууг жигших

Чанарын талаас нь шинжилбэл: сургаалууд нь “Шалтгаан -Үйл-Үр” гурвын уялдаа холбоог харгалзжээ. Тодруулбал:

·         Шалтгаан: Яагаад?- Ямар учраас?- Ямар хүчин зүйл нөлөөлсөн зэргийг тодорхой гаргасан.

·         Үйл: хэрхэн яаж хүндлэх, эвтэй амьдрах, алба татвар өргөх, олз олох, үйлдэх, цаг ашиглах, арилжаа наймаа хийх, хулгайг цээрлүүлэх, аян жин тээх, мал маллах, шинжих, таних, өргөх зэргийг маш оновчтой заасан байна.

·         Үр: Үйлийн дараа ямар үр дүн байхыг урьдчилан хэлсэн байна.

Дээр үгүүлсэнчилэн зарим сургаалийг задлан шинжилж үзвэл:

Зарим сургаалийг тайлбарлавал:

Хоосорно хэмээгч эртний үйл. Гэвч энэ ном бурхантай газар төрсөн их буяныг үзвэл их төлөв ухаан санаа барагдаж залхууран хойргошсоор хамаг үйл хождож, ажил төрөлгүйгээс өдөж хохирох болно. Хоосорхуйд урдаар ухаан барагдана. Ухаантай хүн хоосроход бэрх. Одоо ухаан барагдсан хүнд ухаан зааж тэнхрүүлэх хэрэгтэй.

Хоосрол гэж малын хоосролыг хэлсэн болов уу? Хоосрохын шалтгааныг ухаан санаа барагдахтай холбожээ. Ухаан - сэтгэх чадварын уян хатан байдал, цар хүрээг илэрхийлнэ. Ухаан барагдсан хүнд сэтгэн бодох арга замыг зааж тэнхрүүлэн туслах учиртайг өгүүлжээ.

Номыг эс уншваас эрдэнэт хүний сайн биеийг олсон их хэргээ эс мэдсэн шалиг томоогүй хүнүүд болно биш үү? Үлгэрлэвээс хүүхэд газраас ембүү мөнгө олоод эрхлэн наадаж яваад гээж орхисон лугаа адил энэ бие үнэхээр хайран байна.

Эрдэнэт хүний биеийг олсон ид шидийн нэг бол ном унших чадвар юм. Энэ хорвоо дээрх амьтдаас уншдаг нь ганц хүн юм. Энэ шидээ буюу ном унших чадвараа ашиглахгүй өнгөөрөөвөл хайран юм гэдгийг өгүүлжээ.

Чингис Богдын сургаалд эрдмийн дээд эв гэсэн болой. Бас эвлэвэл бүтдэг. Ховловол гутдаг  гээн хуучин үг. Их бага бүгдээр зэрэг ёслолоо олж эвтэй болбоос цөм өлзийтэй больюу. Эрдэм - хүч чадал. Хүч чадлын дээд нь эв нэгдэл гэж үзээд хүч чадалтай хүчирхэг байя гэвэл их бага бүгдээр зэрэг эв нэгдэлтэй байхыг сургажээ.